Aantekeningen college 14 April 2000 - Geschiedenis van de ingenieur
![[+]](/images/downarrow.png){kind=small}
Kort overzicht geschiedenis van de ingenieur
Snel de historische ontwikkeling van het ingenieursberoep wordt nu besproken. Dit zijn de eerste twee hoofdstukken van de syllabus. Eerst is de definitie van een ingenieur nodig.
Definitie van een ingenieur
Een ingenieur is iemand die praktische problemen aanpakt op basis van
een technische-wetenschappelijke scholing aan een opleidingsinstituut.
Dit staat in tegenstelling tot de ambachtsman, die problemen aanpakt op
basis van ervaringskennis, opgedaan in de praktijk
. Hoe wordt die
technisch-wetenschappelijke scholing verbonden met de techniek?
Geschiedenis
|----------------------------------------------------------------------|
1500 1600 1700 1800 1900 2000
<------------------------>
\ Wetenschappelijke revolutie, 1642(Copernicus) - 1727(Newton)
<------->
Industriële revolutie Engeland(1770-1830) /
<--->
Bataafse tijd (1795-1813) /
<>
1842 Konklijke academie burgerlijke /
ingenieurs te Delft
<--------->
Industriëe revolutie Nederland (1870-1914) /
Wetenschappelijke revolutie
- Kennisrevolutie In de wetenschappelijke revolutie wordt het experiment een centrale activiteitbinnen de wetenschap. De verschillende bronnen van kennis toen kwamen van de bijbel en andere boeken. Hierbij had de bijbel een hoge status.
- Institutionele revolutie Tot voor de revolutie liep religie, filosofie en wetenschap door elkaar. Met de revolutie kreeg de wetenschap een eigen identiteit. Het werd een wetenschap op zichzelf. Die identiteit houdt ook een belofte in, dat de wetenschap in principe in staat is praktische problemen op te lossen. Bovendien zouden de maatschappelijke problemen worden opgelost, als schaarste, gezondheid, religieuze tegenstellingen.
Tot ongeveer 1900 had de wetenschap nauwelijks effect op de techniek. De beloften lieten dus even op zich wachten. De praktische toepassing van wetenschap is beperkt, maar dat staat ook niet in de definitie van de ingenieur.
Industriële revolutie
In Engeland vond deze het eerst plaats (1770-1830). Een aantal voorbeelden:
- Energietechniek: stoom
- Textielindustrie: textielmachines
- Ijzerindustrie: ijzer constructie materiaal
- Spoorwegen: locomotieven
Hiermee komt een nieuwe industrie, die van de machine-industrie. Hiervoor is het beroep van werktuigbouwer nodig, een academicus. Hiervoor ontstaan opleidingen aan het einde van de 18e eeuw. In Engeland wordt in 1820 het "institute of civil engineers" opgericht. In Nederland begint de revolutie pas na 1870.
Staatsvorming
Voordat we in Nederland aankomen, kijken we eerst naar Frankrijk. Het is een van de eerste landen in Europa waar een eenheidsstaat zich vormt. De koning organiseert een overheid die taken krijgt op allerlei terreinen, ook op het gebied van de infrastructuur. Hier werd een nieuw ambtenarencorps opgericht in 1716: "Le corps des Points et des Chaussées". Aan de ambtenaren wordt de eis gesteld dat ze een opleiding gekregen moeten hebben aan L'Ecole. Deze wordt opgericht in 1747. Wiskunde en natuurwetenschappen nemen een belangrijke plaats in. Je ziet ook later dat de Fransen goede theoretici worden. Dit is de wortel van het ingenieursberoep die je in Nederland ook moet zoeken.
In Nederland gebeurt het een fase later, rond 1800. Tot 1795 waren de Nederlanden een oude republiek met losse staatjes. In 1795 begon de bataafse revolutie. Nederland krijgt een centraal overheidsapparaat. Een van de terreinen die de Nederlandse overheid ook oppakt is de waterstaat. In 1798 wordt daar een apart instituut voor opgericht: de Rijkswaterstaat. Het ambtenarencorps is hërarchisch en streng georganiseerd. Er komt een opleiding hiervoor in 1805: een waterstaatsopleiding aan de Militaire School te Amersfoort. Er waren al militaire scholen, en de waterstaatsopleiding werd eraan toegevoegd. Na wat reorganisaties werd in 1928 de KMA de Breda opgericht, waar civiele ingenieurs werden opgeleid. De opleiding en hele structuur had een strenge militaire vorm. Er was geen vrijheid in de studie, strenge hërarchie, en dat konden ze later ook verwachten in het beroep. Strenge organisatie met scherpe functieindeling.
Omslag van een militair bereoep naar een academisch model
In 1842 werd de "Koninklijke Academie Burgerlijke Ingenieur te Delft" opgericht. Studenten konden vrij op kamers wonen, maar het was nog steeds strak georganiseerd. De studenten konden ook eigen verenigingen oprichten. Toen de eerste directeur Simons opstapte, ontstond een machtsvacuum. De studenten verwierven zich wat te veel vrijheden volgens het bestuur en uiteindelijk werd Keurenaer door de overheid benoemd tot directeur. Hij was een militair en stelde strengen maatregelen in. Hij richtte zelfs een organisatie op om dat te controleren. De studenten echter hebben hun vrijheid genomen en protesteren. De directeur zet door, maar de studenten weigeren het regelement te ondertekenen. Uiteindelijk wordt de koninklijke academie gesloten. Dan richten de studenten een dispuut op, die de opleiding voortzet onder de naam "vrije studie". Er wordt een nieuw soort beroepsmodel gecreerd van en zelfstandige ingenieur. In de het parlement wordt een enquetecomissie opgericht en de uitkomst is dat de ingenieursopleiding naar het model van de studenten vervolgt moet worden. In 1864 is de academie weer geopend en wordt omgevormd naar een "Polytechnische School". Er is geen aanwezigheidsplicht, en meer vrijheid.
In 1905 wordt de "Technische School Delft" opgericht. De ingenieursopleiding krijgt dan een universitaire status, in plaats van de middelbare status die het eerst had. De Technische Universiteit Eindhoven is in 1956 opgericht, toen Delft het niet alleen meer aankon.
Industriële revolutie in Nederland
De Polytechnische school kreeg de opleiding Technoloog (Scheikunde) en Electrotechnisch ingenieur. Rond 1927 begint de opleiding natuurkundig ingenieur.
Er waren veel doorbraken in technologie. De natuurkunde leek ook klaar, maar toen ontdekte men dat atomen geen massieve bolletjes zijn en kwamen atoomfysica en quantummechanica op gang. Electriciteit en de electromotor, de telefoon, bacteriologie, chemotherapie, fiets, automobiel, vliegtuig, etc. Op allerlei terreinen is een groot aantal omwentelingen. De mensen voelden dat ook zo, maar niet alleen op het gebied van de techniek, maar ook van de economie en grootindustrie.
Nederland debatteerd over de vraag hoe de nieuwe maatschappij te vormen. Iemand zei dat de religies versleten zijn, maar het nieuwe nog niet klaar is. Er zijn verschillende stromingen over hoe de maatschappij aan te kleden.
- KIvI (1847). Bestaat uit ongeveer 900 leden en is de oude ingenieursgeneratie, van rond 1860. technocratische ideologie, conservatief soort ingenieurs. Zij vinden dat alles door technologie opgelost kan worden.
- VBI (1844). Louter Delftse ingenieursvereniging met 400 leden. Ingenieurs van middelbare leeftijd. Ze nemen volop deel aan het maatschappelijk debat. Zij maakten zich druk om de "Sociale quaestie". Ze zijn ook bezig met de politiek en een van hun belangrijkste voorgangers in ingenieur Lely, die de grondvesten van de verzorgingsstaat heeft gelegd. Er heerst een harmonisch maatschappijmodel. Zij zijn een vooruitstrevend liberale ingenieursgroepering.
- STV (1904). 200 leden, de jongste ingenieurs. De socialistische Delfste studenten richtten deze organisatie op. Zij zien ook een speciale rol voor ingenieurs en richten het "Sociaal-Technisch adviesbureau op" dat gratis advies verstrekt aan vakbonden, overheid en gezondheidszorg. In een latere fase hebben zij ook politieke invloed.
De ingenieurs krijgen functies in de industriële wereld, maar komen ook terecht in het politieke krachtenveld. De oprichting van de TU Delft is ook een symbool van de opkrikking van het ingenieursberoep.